Yatak Yarası Bakımı
Detaylı Bilgi
Yatak yarası tedavisi ve yatak yarası bakımı sürecinde; I ve II evre yatak yaraları genellikle hastanın iyi bakımı, yaranın kapsayıcı ve titiz bakımı ile birkaç hafta ve/veya birkaç ay içerisinde iyileşir. III ve IV evre yatak yaralarını iyileştirmek daha zordur.
Yatak yaraları, bası yarası veya basınç yarası olarak da adlandırılmaktadır.
YATAK YARASI TEDAVİ EKİBİ
Bası yarası / Yatak yarası tedavisi genellikle multidisipliner bir yaklaşım gerektirmektedir. Ve bir yara bakımı ekibinin üyeleri şunlar olmalıdır:
Yatak yarası bakımı konusunda uzmanlaşmış bir hemşire
Hastaya uzun dönemde bakım verecek ve aileye bu konuda doğru bilgileri paylaşacak profesyonel bir hasta bakıcı
Hareket kapasitesini arttırmaya yardımcı olan bir fizyoterapist
Beslenme ihtiyaçlarını gözlemleyen ve uygun diyeti planlayan diyetisyen
Cerrahi işlem gerektiren durumlarda plastik cerrah
YATAK YARASI TEDAVİSİ SÜRECİNDE BASINCIN AZALTILMASI
Bası yarası tedavisinde ilk adım yatağa sürekli temas eden bölgedeki baskıyı azaltmaktadır. Stratejiler şunlardır;
Pozisyon Verme: Eğer bir yatak yarası varsa hastaya düzenli olarak doğru pozisyonlar verilmelidir. Eğer hasta tekerlekli sandalye kullanıyorsa 15 dk. bir ağaırlığını diğer tarafa vermeli, saatte bir de pozisyonu değiştirilmelidir. Eğer yataya bağımlı bir hasta ise her iki saatte bir pozisyonu değişritilmelidir.
Hastaya pozisyon verirken hastanın kapasitesi ölçüsünde desteğini isteyin. Hasta bakıcılar hastayı kaldırmak ve pozisyon vermek için ara çarşaf kullanabilirler. Böylelikle sürtünme ve deri harabiyeti azaltılabilir.
Destekleyici Malzemelerin Kullanılması: Uygun pozisyonda hastanın yatırılması, pozisyon verilmesi, yara ve cildin basınçtan korunabilmesi için özel yastıklar ve tamponlar kullanılmalıdır. Eğer tekerlekli sandalyede iseniz köpük, hava ve su dolu yastıkları tampon olarak kullanabilirsiniz
YATAK YARASI TEDAVİSİ SÜRECİNDE YARANIN TEMİZLENMESİ VE ÖRTÜLMESİ
İyileşmeye yardımcı olan bakım modeli aşağıdakileri kapsamalıdır;
Temizlik: Enjeksiyonu engellemek için yarayı temiz tutmak temel esastır. Eğer deri bütünlüğü bozulmamışsa (I. Derece ise) kibarca cildi biraz sabun ve su ile yıkayın ve ped ile kurulayın. Pansumanı her değiştirdiğinizde yarayı serum fizyolojik ile temizleyin.
Yarayı Kapatmak:Yarayı kapatma işlemi yarayı nemli tutarak enfeksiyona karşı bariyer oluşturur ve yarayı çevreleyen dokunun kuru kalmasını sağlar ve bu sayede yaranın iyileşmesini hızlandırır. Yara kapatma seçenekleri gazlı bezler, jeller,yara filmleri,barrier kremler olabilir. Bu malzemelerin birleşimi de yara pansumanı için kullanılabilir.
Yatak yarası tedavisi ile ilgilenen doktorunuz, yaranın büyüklüğü ve ciddiyetine, akıntısına ve kullanılan malzemenin yerleştirilme ve çıkarılma kolaylığına göre bunun gibi birçok değişkeni göz önüne alarak bir yara kapatma malzemesi seçer.
YATAK YARASI TEDAVİSİ SÜRECİNDE ZARAR GÖRMÜŞ DOKUNUN UZAKLAŞTIRILMASI (YARA DEBRİDMANI)
Gerçek bir bası yarası tedavisi için bası yarası etrafındaki zarar görmüş, ölmüş ve enfekte olmuş dokularından kurtarılması gerekir. yara debridmanı hastanın genel durumu, tedavinin amaçları ve yaranın ciddiyetine göre birçok farklı metod uygulanarak yapılır.
Cerrahi Debridman: Ölü dokuları keserek uzaklaştırma
Mekanik Debridman: Yara artıklarını gevşetir ve uzaklaştırır. Bu işlem basınçlı irrigasyon cihazları, düşük frekans ultrason veya özel pansuman malzemeleri ile yapılabilir.
Otolitik Debridman: Vücudun doğal işleyişinde enzimlerin ölü dokuyu yok etme becerisi kullanılarak yapılır. Bu metod enfekte olmamış ve küçük yaralar için kullanılır.
Enzimatik Debridman:Kimyasal enzimlerin kullanılması ve ölü dokuyu yok eden uygun yara kapatma malzemelerinin seçimleri ile yapılır.
DİĞER MÜDAHALELER
Yatak yarası tedavisinde uygulanabilecek diğer müdahaleler;
Ağrı Yönetimi: Yatak yaraları ağrılı olabilir.Ibuprofen ya da naproksen v.b. gibi lonsiteroid antienflamatuar ilaçlar ağrıyı azaltabilir. Bu ilaçlar debridman işlemi ve pansuman değişimlerinde çok yararlı olabilir. Bu işlemler için aynı zamanda ağrı kesici kremlerde kullanılabilir.
Antibiyotikler: Enfekte olmuş yaralarda krem ya da ağız yoluyla alınan antibiyotikler tedaviye destek olur.
Sağlıklı Bir Diyet: Yatak yarası iyileşmesini hızlandırabilmek için doktorunuz vitamin ve minerallerden zengin kalori ve sıvı desteğini arttıran yüksek protein diyeti önerilebilir. Hastanın C vitamini ve çinko içeren takviye besinler alması tavsiye edilir.
İdrar ve Dışkı Kaçırma (İnkontinans): Mesane ve bağırsaklardan kynaklanan kaçırma problemleri deride bakteri ve fazla nemlenmeye sebebiyet vererek enfesksiyon riskini arttırır. İnkontinans ile mücadele yara iyileşmesini hızlandırır. Hastaya idrara çıkışta yardımcı olmak, sık sık alt bezi değiştirmek sağlıklı deride koruyucu losyonlar kullanmak ve idrar sondası kullanması uygulanabilecek stratejilerden bazılarıdır.
Kas Spazmının Giderilmesi: Spazma bağlı sürtünme ve zedelenme yatak yaralarının kötüleşmesine sebep olur. Bu durumlarda kas gevşeticiler faydalıdır.
Negatif Basınç Tedavisi (Vakum Destekli Kapatma – VAK Uygulaması): Bu tedavi de temiz yaraya negatif basınç uygulayan (emme fonksyonu) bir cihaz kullanılır. Bu yatak yarası tedavisinde iyileşmeyi hızlandırır.
CERRAHİ
İyileşmesi sağlanamayan yatak yaralarında cerrahi işlem (ameliyat) gerekli olabilir. Cerrahi uygulamalardaki amaç yaranın hijyeni ve görünüşünü iyileştirmek, enfeksiyondan korumak ve tedavi etmek, yaradan sıvı kaybını azaltmak ve kanser riskini düşürmektir.
Eğer cerrahi girişim gerekiyorsa, uygulanacak yönteme, yaranın bulunduğu yer ve skar dokusunun olup olmadığına göre karar verilir. Genel olarak, birçok yatak yarası alttaki kemiğe tampon olacak şekilde kas, deri ve diğer dokular kullanılarak kapatılır.
Yatak yarası tedavisi zor bir süreçtir ve süreklilik gerektirir. Destek alacağınız kişi ya da kurumların ruhsatlı olmasına ve sertifikalı yara bakım hemşirelerinden destek almaya dikkat etmelisiniz.
